Co to jest Metoda Warnkego?
Metoda dla dzieci mających problemy szkolne.
Blisko 15% dzieci w wieku szkolnym ma trudności z uczeniem się, pisaniem oraz czytaniem.
Problemy szkolne coraz częściej związane są z deficytem w zakresie percepcji, czynności ruchowych, uwagi, prawidłowej pracy funkcji wzrokowych, słuchowych i integracją między nimi.
Dzieci objęte ryzykiem występowania tych deficytów nie są zdolne do zapamiętywania wzorców dźwiękowych słów, które słyszały we wczesnym okresie swojego życia. Jeśli nie wiedzą jakie jest właściwe brzmienie słowa, nie wiedzą również z jakich głosek i liter powinno się ono składać. Niektóre z dzieci zaczynają czytać za pomocą innych strategii (np. próbując czytać słowa całościowo po konturze bez rozpoznawania ich struktury). Czytanie w ten sposób nie uczy czytać metodą analityczno-syntetyczną, zatem dziecko nie odczytuje każdej kolejnej napisanej litery. Nie tworzy zatem wewnętrznych obrazów słów.
Dzieci mogą nie odróżniać głosek ‘’b’’ od ,,p’’, ,,d’’ od ,,t’’ lub ‘’g’’ od ,,k’’. Właśnie prawidłowe rozpoznanie częstotliwości i właściwe szeregowanie kolejności dźwięków umożliwia odróżnienie ,,d’’ od ,,t’’, a tym samym właściwe zróżnicowanie słów ,,domek’’ i ,,Tomek’’.
U dzieci mających trudności szkolne występują między innymi braki w różnicowaniu dźwięków o odmiennej wysokości i czasie trwania. Ponadto dzieci mają problem z określeniem kolejności występowania bodźców wzrokowych i słuchowych oraz koordynacją wzrokowo-słuchową, a samo wykonanie tych czynności zajmuje im bardzo dużo czasu.
Badania nad dysleksją i związanymi z nią deficytami funkcji poznawczych zaowocowały „krokiem milowym” w kierunku właściwej diagnozy, a co za tym idzie również skutecznej terapii, w której konieczne jest oddziaływanie wielokierunkowe, angażujące nie tylko wzrok i słuch, ale także funkcje motoryczne.
Jednym z ekspertów zajmujących się tym obszarem był Fred Warnke, który opracował metodę wykrywania i treningu tych deficytów. Udowodnił, że jedną z najważniejszych przyczyn dysleksji i afazji są zaburzenia przetwarzania słuchowego. Uważał również, że można je zredukować lub zminimalizować stosując odpowiedni trening.
Metoda Warnkego – trening słuchowy, wzrokowy i motoryczny
Założeniem Metody Warnkego jest oddziaływanie podczas treningu na zmysły wzroku, słuchu i motorykę ćwiczącego. Unikatowość metody stosowanej przez terapeutów wynika z zaangażowania pacjenta w trening (ćwiczący nie tylko słucha, ale także odpowiednio reaguje na występujące bodźce).
Odpowiedzi uzyskane przez pacjenta w czasie diagnozy porównywane są do norm wiekowych, na podstawie których terapeuta tworzy plan treningowy. Zgodnie z założeniami metody Warnkego, trening dostosowywany jest do posiadanych w danym momencie umiejętności pacjenta.
Do kogo skierowana jest Metoda Warnkego?
Metoda Warnkego umożliwia pracę z dziećmi od 5 roku życia oraz z osobami dorosłymi mającymi problemy w następujących obszarach:
- Trudności w nauce
- Problemy w nauce czytania i pisania
- Zaburzenia przetwarzania słuchowego (APD)
- Problemy logopedyczne, afazja
- Problemy osób z grupy ryzyka dysleksji rozwojowej lub u których zdiagnozowano dysleksję
- Problemy w lateralizacji
- Problemy wynikające z przebytych uszkodzeń mózgu (np. po udarze)
- Problemy ze słyszeniem wynikające ze starzenia się układu słuchu.
Badania naukowe potwierdzające skuteczność Metody Warnkego
Metoda Warnkego stosowana jest przez profesjonalistów na całym świecie min. w Niemczech, Austrii, Szwajcarii, a od 2010 roku również w Polsce.
- Metoda Warnkego zyskała uznanie dzięki mocnym podstawom naukowym oraz zestandaryzowanej metodologii diagnozy i treningu
- Trening jest indywidualnie dobierany do klienta
- Podczas całego procesu terapeutycznego – pacjent aktywnie uczestniczy w procesie treningowym.
- Trening pozwala na skuteczną pomoc pacjentowi z dysleksją, zaburzeniami przetwarzania słuchowego, problemami w czytaniu i pisaniu oraz nauce
- Skuteczność terapii Metodą Warnkego została potwierdzona w wielu badaniach naukowych.
Wybrane badania naukowe z udziałem metody Warnkego (w tym badania polskie).
Badanie postępu w umiejętności prawidłowej pisowni i czytaniu u dyslektyków, po treningu funkcji podstawowych i treningu lateralnego.
(Badanie Ministerstwa Kultury Kraju Thüringen, opieka naukowa Uniwersytet Hannower, U.Tewes, 2001 i 2003r., Tewes U., Steffen S. Warnke F., Zaburzenia w automatyzacji jako przyczyna problemów w nauce, Forum Logopädie, 1/2003, s. 24-30).
Badanie przeprowadzone było w przeciągu 4 miesięcy wśród dzieci z dysleksją w szkołach podstawowych. Trening funkcji podstawowych prowadzony był dla 3 grup dzieci. Każda z nich uczestniczyła w innym typie zajęć:
- Pierwsza – brała udział w tradycyjnych zajęciach wyrównawczych
- Druga – brała udział tylko w treningu funkcji podstawowych
- Trzecia – brała udział w treningu funkcji podstawowych i treningu lateralnym.
Wykresy przedstawiają postępy badanych w zakresie prawidłowej pisowni. Po 4 miesiącach treningów zaobserwowano znaczące różnice w umiejętnościach dzieci uczestniczących w treningach Metodą Warnkego (grupa kontrola 2 i 3). W trzeciej grupie kontrolnej (trening funkcji podstawowych oraz trening lateralny) zredukowano błędy w pisowni aż o 42,6%.
Badanie nad efektywnością Metody Warnkego w terapii dysleksji rozwojowej
(Badanie Instytut Psychologii, Uniwersytet Gdański 2015, M. Lipowska, P. Pawlicka, A. Łada)
Badano efektywność terapii dysleksji rozwojowej z wykorzystaniem metody Warnkego. Badaniem zostały objęte dzieci ze szkoły z diagnozą dysleksji rozwojowej. Dzieci zostały na wstępie zdiagnozowane zgodnie z metodologią metody Warnkego. Następnie uczestniczyły w treningu funkcji podstawowych z wykorzystaniem Audio4Lab – Brain Audiometr.
Szczególną wartość ma uzyskana w wyniku powyższych oddziaływań terapeutycznych, poprawa funkcjonowania badanych w zakresie:
- Słuchu fonemowego – różnicowania głosek /fonemów
- Analizy struktury głoskowej/fonemowej par słów bezsensownych, ich porównywania i abstrahowania głosek/fonemów
- Analizy oraz syntezy głoskowej/fonemowej
- Pamięci fonologicznej
- Integracji wzrokowo słuchowej, pamięci werbalnej długoterminowej, a także szybkiego, automatycznego przypominania słów oraz podzielności uwagi.
Metoda Warnkego w terapii APD
Zaburzenia przetwarzania słuchowego (APD) to zespół objawów, które wynikają z deficytów opracowania informacji akustycznej w ośrodkowej części układu słuchowego pomimo prawidłowej czułości słuchu obwodowego.
Istnieje całe spektrum metod i treningów dedykowanych usprawnieniu pracy ośrodkowego układu słuchowego. Aby zaproponować konkretne rozwiązania, należy właściwie zdiagnozować profil zaburzenia APD. Właściwie ukierunkowana terapia pozwala na wymierne efekty w stosunkowo krótkim czasie oraz przeniesienie efektów terapii do codziennego funkcjonowania.
Profile zaburzeń przetwarzania słuchowego
Zaburzenia w obszarze dekodawania słuchowego
Cechy zaburzenia: błędne dekodowanie fonetyczne niewłaściwa separacja i integracja obuuszna, nieprawidłowe procesy czasowe.
Charakterystyczne trudności z jakimi borykają się pacjenci:
- Problemy z zapamiętaniem zadań (złożonych z kilku etapów),
- Potrzeba większej ilości czasu, aby rozpoznać i przetwarzać usłyszane informacje,
- Częste problemy behawioralne, problemy językowe (np. problemy z rozwojem słownictwa u dzieci, rozumieniem języka, nauki nowego języka),
- Trudności z przeliterowaniem słowa, zrozumieniem tekstu
Pacjenci mogą mieć trudności w zapamiętywaniu, powtarzaniu trudnych wyrazów i dłuższych zdań, zapamiętywaniu ciągów słownych oraz syntezowaniu sylab i głosek w wyrazie. Ponadto charakteryzuje je niewielki zasób słów i stosowanie agramatyzmów.
Zaburzenia wymiany międzypółkulowej oraz integracji słuchowo-wzrokowej
Cechy zaburzenia: trudności w zakresie procesów czasowych, obuusznej integracji i separacji, rozumienia mowy w szumie.
Występowanie tych zaburzeń powoduje następujące rodzaje problemów:
Osoby ucząc się słów, nie potrafią prawidłowo spostrzegać i zapamiętywać obrazu poszczególnych liter oraz całych struktur graficznych, kształtów graficznych, liter z pamięci i z modelu (mylą podobne litery i znaki, gubią drobne elementy liter).
Zaburzenie percepcji słuchowej może powodować trudności w syntezowaniu słów, nieprawidłowym zmiękczaniu liter, różnicowaniu pisowni j-i, opuszczaniu liter, sylab w wyrazach i wyrazów w zdaniach. Ponadto dużą trudność sprawia pisanie ze słuchu.
Zaburzenia prozodyczne
Osoby z tymi zaburzeniami nie umieją odpowiednio intonować i rozumieć intencji wypowiedzi. Często nie są w stanie wykorzystać intonacji, jako środka komunikacji. Zaburzona jest również płynność wypowiedzi czyli utrzymanie wypowiedzi w odpowiednim tempie i rytmie.
Zaburzenia te często występują u osób z autyzmem, zespołem Aspergera, chorobą Huntingtona, jak również u osób po udarach mózgu.
Trening z wykorzystaniem metody Warnkego u osób z APD: pozwala na efektywne wsparcie problemów w takich obszarach jak: integracja wzrokowo-słuchowa, przetwarzanie czasowe dźwięku, rozpoznawanie wzorców słuchowych, lokalizacja dźwięku, rozpoznawanie sekwencji dźwięku, rozumienie mowy w naturalnym środowisku.
Diagnoza i cele terapii:
Diagnoza metodą Warnkego trwa od 45-60 minut. Pozwala na sprawdzenie 14 funkcji, które wpływają na rozwój mowy, naukę czytania i pisania. Aby nie przedłużać czasu diagnozy oraz nie przemęczać osoby badanej, zadania z obszaru motorycznego, słuchowego i wzrokowego wykonywane są naprzemiennie.
Diagnostyka prowadzona jest przy użyciu specjalistycznej aparatury testowo-pomiarowej – osiem zadań przeprowadza się za pomocą urządzenia Audio4Lab - Brain Audiometr, natomiast pozostałe testy wykonywane są za pomocą specjalnie w tym celu zaprojektowanych narzędzi diagnostycznych.
Dane uzyskane podczas diagnozy porównywane są z normami dla danej grupy wiekowej. Terapeuta na tej podstawie przygotowuje plan terapii dostosowany do konkretnego problemu pacjenta.
Metoda Warnkego – 14 kroków diagnostycznych
Cele terapii ustalane są podczas diagnozy. Terapia Metodą Warnkego składa się z dwóch etapów.
ETAP I Praca nad nieprawidłowościami w zakresie funkcji podstawowych
ETAP II Utrwalenie celów osiągniętych w pierwszym etapie
Terapia Metodą Warnego zakłada systematyczność i powtarzalność realizowanych treningów słuchowych, wzrokowych i motorycznych.
Trening słuchowy, wzrokowy, motoryczny oraz trening lateralny
Prawidłowo wykonany trening metodą Warnkego powinien składać się z oddziaływań w trzech obszarach (a więc wzrok, słuch i motoryka), które skupiają się wokół zaburzeń przetwarzania słuchowego. Podczas pracy terapeutycznej skupiamy się na procesie automatyzacji.
Automatyzacja przetwarzania spostrzeżeń w obszarze wzroku, słuchu oraz motoryki
Deficyty w przetwarzaniu spostrzeżeń redukowane są podczas treningu automatyzacji, który bazuje na pracy z sygnałami dźwiękowymi. Pracujemy więc na materiale niewerbalnym. Trening funkcji podstawowych (opisanych w punkcie o 14 krokach diagnostycznych) zawsze odbywa się na początku spotkania terapeutycznego, podczas ćwiczenia nie powinno być pomijane żadne z zadań. Trening obejmuje ćwiczenia funkcji podstawowych na urządzeniach:
- Audio4Lab – Brain Audiometr (w gabinecie)
- Brain-Boy Universal lub Audio Trainer 3000 (w gabinecie lub w domu).
Automatyzacja koordynacji półkul mózgowych poprzez trening lateralny
Trening lateralny ,,zmusza’’ nieustannie do porównywania odbieranych informacji przez obie półkule, co z kolei zwiększa efektywność w zakresie ich komunikowania się za pośrednictwem ciała modzelowatego. Naukowcy udowodnili, że ciało modzelowate u osób z dysleksją ma zaburzone funkcje oraz mniejsze wymiary niż u osób niedyslektycznych.
Podczas treningu lateralnego terapeuta kieruje odpowiednio przekazywanymi informacjami słuchowymi i wzrokowymi podczas czytania tekstów przez pacjenta. Osoba słyszy przez słuchawki piosenki lub teksty. Są one nagrane w tzw. stereofonii sztucznej głowy - która sprawia, że słuchacz odnosi wrażenie trójwymiarowej przestrzeni. Dzięki temu budowany jest realizm sceny dźwiękowej wspomagający proces terapii.
Podczas całego treningu pacjent słyszy ,,wędrujący w słuchawkach’’ dźwięk – w kierunku odwrotnym do wędrowania głosu terapeuty. W kolejnych etapach treningu pacjent powinien zacząć mówić teksty do mikrofonu lub mówić je wraz z lektorem bądź powtarzać po nim.
Podczas treningu terapeuta może dodatkowo "urozmaicać, utrudniać" trening poprzez zakłócanie dźwięku, dodawania szumów, dodawanie zadań ze specjalnymi okularami zaciemniającymi pole widzenia.
Regularny trening doprowadza do lepszej synchronizacji obu półkul poprzez aktywowanie istniejących, ale nieaktywnych włókien nerwowych.
Trening lateralny wykonywany jest na urządzeniu Audio4Lab - Alpha Trainer.
Automatyzacja słownika wzrokowego
Automatyzacja słownika wzrokowego to trening literowania, który pomaga osobie mającej trudności w czytaniu i pisaniu w znalezieniu odpowiedniego sposobu na zapamiętanie słów, których wymowa różni się od ich graficznego zapisu. W tym celu stosuje się odpowiednie ćwiczenia ukierunkowane na rozwijanie i utrwalanie możliwości zapamiętywania wzrokowego prawidłowych obrazów słów. Są to:
- Ćwiczenia z literowaniem wzrokowym
- Czytanie tekstów złożonych z pseudosłów
- Krótkoterminowe zapamiętywanie sylab.
- Źródło artykułu – BIOMED Neurotechnologie
Konsultacje dotyczące ww. metody oraz terapię w naszej Poradni prowadzi pedagog Justyna Jakubczyk – certyfikowany terapeuta Metody Warnkego.